Dusze łzą świeżą splamione, tkliwe dziewczyny

Ja tylko przypomnę, że przez cały czas polska wersja tej pieśni podawana jest w tłumaczeniu Andrzeja Sosnowskiego.

Ten wers językowo wydaje się prosty i bez pułapek.

-Girls tender- brzmi wprawdzie, jak sądzę, bardziej naturalnie niż –tkliwe dziewczyny-. –Tkliwe- jest jednak słowem co nieco wyszukanym. Natomiast –czułe dziewczyny- brzmi jakoś dziwnie, może –pełne czułości- ale to już odbiega od oryginału.

Krew świeża, gorąca – to życie, to esencja życia. Dlatego tak kusząca jest dla życia pozbawionych. Ci zmarli, te dusze, te młode dziewczyny chcą żyć, garną się do życia, którego im odmówiono i którego już nigdy nie zaznają. Myśl w zasadzie upiorna i nie do zniesienia. Uderzające jest to tępe okrucieństwo starogreckich zaświatów. Żeby oni się w nicości pogrążali, żeby ich nie było w ogóle po śmierci albo żeby mieli jakieś znośne warunki. Ale snuć się w mroku, pragnąc życia, które już na zawsze jest nieosiągalne...

Łzą świeżą splamieni – czyli dopiero co umarli, czyli niedawno jeszcze żywi – i dziewczyny, które mają w sobie czułość, której już nie będą mogły na nikogo przelać, zostały z tą czułością w wiecznym mroku – to są te przypadki, w których śmierć wydaje się największym skandalem, kiedy budzi największy sprzeciw, największe zgorszenie, z którą najtrudniej się pogodzić. Śmierć świeża, jeszcze opłakiwana oraz śmierć młodego, pięknego i pełnego życia.

Warto ten Poundowy pochód umarłych porównać z fragmentem „Ziemi jałowej” T.S. Eliota. dedykowanej Poundowi.

„Nierzeczywiste Miasto,

Pod mgłą brunatną zimowego świtu

Tłum płynął po Moście Londyńskim, tak wielu,

Nie myślałem, że śmierć zniszczyła tak wielu.

Westchnienia, krótkie i nieczęste, rwały im się z ust.”

tłum. Cz. Miłosz

U Eliota śmierć niszczy jeszcze za życia, za pozornego życia. Te tłumy idące przez most, niby żywe, a jak pochód umarłych.

Pora wrócić do przerwanej Pieśni I Ezry Pounda. Przypominam, że Odyseusz, który dotarł ze swoimi kompanami do krainy zmarłych, zarżnął był właśnie czarną owcę w ofierze dla Tejrezjasza, zmarłego wieszczka, który po śmierci zachował dar jasnowidzenia.

Strugi ciemnej krwi płynęły w jamę,

Dusze z Erebu: struchlałe trupy oblubienic,

Młodych i starców, którzy wiele ścierpieli;

flowed – ta krew płynie jak potok. Słownik podaje, że –flow- dotyczy ruchu ciągłego i spokojnego.

fosse – nie wiem, skąd to słowo podobne do polskiej –fosy-, choć skądś jest mi znajome. Może ktoś wie?

cadaverous – sugeruje coś upiornego, skojarzenia z pewnością nieprzyjemne. Tłumaczą to np. jako –półtrupi-, albo opisowo –wyjątkowo chudy i blady-. Można mieć np. –cadaverous face-, to tłumaczyłoby się –trupia twarz-. W j. polskim mówi się –trupio blada-. -Cadaverous face – jest do tego przeraźliwie chuda.

brides- wg słownika – kobiety, które właśnie wychodzą za mąż albo dopiero co wyszły za mąż. Nie ma w zasadzie polskiego odpowiednika. Oblubienica pasuje może najbardziej, tyle, że jest archaiczne.

borne – wymowa tego past participle od –bear- jest dokładnie taka sama jak –born-. Całą frazę możnaby przetłumaczyć również, jako –wiele wytrzymali- albo –wiele znieśli-. Tłumaczenie – ścierpieli- nadaje temu taki męczeński rys, oryginał jest nieco lżejszy przez większą wieloznaczność.

Jesteśmy w środku tej pieśni. Z czarnej owcy popłynęła ciemna krew. Śmierć jednoznacznie kojarzy się z mrokiem, z ciemnością, z trupami. Żadnych bram, żadnych anielskich chórów, czy choćby świetlistej spirali. Mrok i krew i jama. Nie ma tu tego rysu niewinności, jaki wrył nam się w kulturę w związku z obrazem zabijania baranka. Ta ofiara tutaj jest brutalna, ale nikt się nad tym nie rozczula, bo ważny jest cel. Trzeba przywołać zmarłych, trzeba przywołać tego jednego, tego niezwykłego. Tebańskiego wieszczka, który posiada wszystkie ludzkie doświadczenia i wie wszystko, co dzieje się i co będzie się działo na świecie. Wie, pomimo własnej śmierci.

Poezja, literatura... poeta to Tejrezjasz – ten rodzaj poety, ten rodzaj poezji. Poeta-wieszcz. Poeta-Tejrezjasz, który ma dar od Boga, ale nie jest to dar, który przynosi mu szczęście.

Przypomina mi się opowieść Bogusława Kierca o Helmucie Kajzarze, dramaturgu.

Kajzar miał kiedyś wstać i powiedzieć na jednym zebraniu w teatrze: Jestem małą dziewczynką.

Kajzar – typ geniusza, którego słowa można wyśmiać, wyszydzić, ale nie da się ich zlekceważyć.

-         Ja go zrozumiałem – mówi Kierc. Jest taka metoda twórcza, niektórzy twierdzą, że jedyna, której główne prawo brzmi: musisz stać się kimś, kogo postać stwarzasz. Jeśli piszesz o małej dziewczynce, stajesz się małą dziewczynką, musisz się nią stać, masz ją w sobie, masz w sobie wszystkie doświadczenia ludzkie.

Tejrezjasz to ten typ. Tejrezjasz to patron tej poezji, tej sztuki, do której zwraca się Pound, a potem także Eliot.

Żeby go przywołać, trzeba pogodzić się z tym, że przyjdą inni, mroczne tłumy innych zmarłych. Umarłe kobiety, które kochał ktoś, dziś trupy. W wersji polskiej – struchlałe trupy-, gdzie struchlałość kojarzy się z truchłem.

To prastare, wielkie, wpisane gdzieś w sam środek ludzkiego istnienia na tym łezpadole – zderzenie miłości i śmierci. Śmierć górą. Za kiedyśkochanymi idą inni – młodzi i starzy, którzy mają za sobą cierpienie. Cierpienie i mrok i jama i krew – oto co spotyka Odys na końcu ludzkiego świata, w krainie umarłych, tam, gdzie zostajemy. Należy jednak dodać, że w wersji polskie wydaje się to bardziej mroczne.

Hofiku, Julietto, ta Agata, ta Agata, ta Agata. Żyję sobie, żartuję, pracuję, spotykam się, ale to jest jest jest jest jest jest jest jest. Agata, z którą mamy takie samy inicjały. Agata, którą spotkałem, kiedy byłem na spacerze z psem i zrobiła się z tego spotkania ta niezwykła rozmowa, po której wszystko, całe moje dziennikarstwo zwróciło się w inną stronę. Agata, dziennikarka, która zachorowała na raka.

Idę spać. Dobranoc Miłko. Dobranoc wszystkim.

Wróciłem z pogrzebu Agaty. Z Agaty pogrzebu. Podszedłem do dołu, rzuciłem ziemię na jej trumnę.

„Czym teraz mam się zająć? Co mam robić? Cóż,

Mogę wybiec, jak stoję, chodzić po ulicy

Z włosami w nieładzie, o tak. A jutro, co robić jutro?

I w ogóle cóż mamy robić, ja i ty?”

                        O dziesiątej ciepła woda.

O czwartej samochód zamknięty, jeżeli deszcz.

Możemy zagrać partię szachów i

Przyciskać oczy bez powiek, czekając na stuk do drzwi.

Kiedy mąż Lili zwolnił się z wojska, ja mówię –

Co mam się z nią krępować, ja mówię do niej tak:

PROSZĘ PAŃSTWA ZAMYKAMY

Teraz Albert powraca, ospraw się trochę, jej mówię,

Będzie chciał wiedzieć, co zrobiłaś z tą forsą, którą ci dał,

Żebyś sobie sprawiła zęby. Sama widziałam, że dał.

„Wypadają ci wszystkie, Lili, spraw sobie fajne nowe”,

Powiedział, jak Boga kocham, „nie mogę patrzeć na ciebie”.

I ja nie mogę, jej mówię, pomyśl o biednym Albercie,

Był w wojsku cztery lata, na pewno chce się zabawić,

Jak z tobą nie będzie mógł, znajdzie już inną, jej mówię,

No to wiem, komu dziękować, mówi i patrzy mi w oczy.

PROSZĘ PAŃSTWA ZAMYKAMY

Podoba się tobie czy nie, to nic i tak nie pomoże,

Kiedy się męża ma, trzeba go umiec pilnować,

Jeżeli Albert da nura, niech nie będzie, że nie mówiłam.

Ty wstydu nie masz, jej mówię, wyglądać tak staro.

(A ma nie więcej niż trzydzieści jeden.)

Nic na to nie poradzę, ona mówi i robi minę,

To te piguki, co brałam, żeby to spędzić, mnie mówi

(Miała to już pięć razy, raz omal że nie umarła),

Aptekarz mówił, że głupstwo, ale potem czułam się podle.

Ty jesteś lepsza wariatka, jej mówię,

Jeżeli dostaniesz za swoje, dobrze ci tak, jej mówię,

Po co ty wyszłaś za mąż, jeżeli nie chcesz mieć dzieci?

PROSZĘ PAŃSTWA ZAMYKAMY

Tej niedzieli Albert powrócił, szynkę ugotowała,

Mnie zaprosili na obiad, żeby dać też pokosztować...

PROSZĘ PAŃSTWA ZAMYKAMY

PROSZĘ PAŃSTWA ZAMYKAMY

Dobranoc, Bill. Dobranoc, Lou, Dobranoc, May. Dobranoc

Do. Do. Dobranoc. Dobranoc.

Dobrej nocy, panie, dobrej nocy, lube panie, dobrej nocy, dobrej nocy.

T.S. Eliot, Jałowa Ziemia, cz. II. Gra w szachy, tłum. Cz. Miłosz.